Chủ nghĩa tối giản (Minimalism) cho người mới bắt đầu — Phương pháp KonMari

Câu hỏi tôi thường xuyên nhận được về Chủ nghĩa tối giản (Minimalism) là: “Bạn hãy chỉ cho mình nên bắt đầu từ đâu? Mình/Gia đình mình đã quen sống với nhiều đồ đạc hàng chục năm nay rồi, mình có quá nhiều thứ phải bỏ đi mà không biết bắt đầu như thế nào?” Tôi hiểu điều này. Có lẽ vì thế hệ ông bà, bố mẹ chúng ta đã phải trải qua thời kỳ chiến tranh, bao cấp đói khổ, thiếu thốn, việc có nhiều đồ đạc như ngày nay được cho là vô cùng may mắn. Mặc cho kinh tế, xã hội thay rõ rệt, tư duy phần đông vẫn còn ở lại những năm 80 khi nhà nhà phải xếp hàng, đổi tem phiếu lấy đồ dùng thiết yếu. Đây có lẽ là mầm mống của thói quen tích trữ đồ đạc vì “biết đâu sau này lại cần” hoặc lối suy nghĩ rằng việc bỏ đi một món đồ còn tốt là phung phí, thậm chí “phải tội”. Tư duy này tiếp tục được truyền lại những thế hệ sau, khiến cho việc tối giản hoá cuộc sống trở nên lạ lẫm và khó khăn. Bởi vậy, tôi muốn nhấn mạnh rằng để thay đổi lối sống, ta cần thay đổi tư duy trước. Chủ nghĩa tối giản không chỉ đơn thuần là bỏ đi cái quần, cái áo, dọn chỗ này, dọn chỗ kia, mà là cả một sự chuyển mình về nhận thức từ việc ủng hộ những thứ dư thừa, không cần thiết đến tối giản toàn bộ cuộc sống, chỉ tập trung vào những thứ thiết yếu và có ý nghĩa tích cực. 

Trong bài viết này, tôi sẽ giới thiệu đến bạn đọc phương pháp KonMari mà tác giả Marie Kondo xây dựng trong cuốn The Life-Changing Magic of Tidying Up (sách đã có bản tiếng Việt). Trước khi đi sâu vào phân tích, tôi muốn nói rõ hai điều. Thứ nhất, bởi vì cuốn sách chỉ tập trung vào việc dọn dẹp nhà cửa, bài viết này phần nhiều sẽ về tối giản vật chất (đồ đạc)—tôi nghĩ đây cũng là bước đi thích hợp cho người mới bắt đầu. Thứ hai, Marie Kondo dành tới hơn nửa cuốn sách để “dạy” người đọc cách gấp quần áo, xếp đồ, soạn đồ…, các kỹ thuật này bạn có thể đọc trong sách hoặc tìm kiếm trên Youtube với từ khoá “KonMari method” để xem trực quan. Ở đây, tôi chỉ viết về một số điểm của phương pháp KonMari mà tôi cảm thấy đặc biệt thú vị và hữu ích cho những người mới bắt đầu sống theo Chủ nghĩa tối giản. 

1. Dọn toàn bộ đồ đạc trong một lần duy nhất, thay vì dọn từng chút một mỗi lần

Tôi đã từng nhảy dựng lên khi đọc lời khuyên này bởi vì nó đi ngược lại tất cả những điều tôi đã từng nghe. Ai cũng nói, “hãy tạo thói quen dọn dẹp bằng cách làm thường thường xuyên mỗi tuần”, “không nên dọn dẹp tất cả trong một lần vì nó sẽ làm bạn cảm thấy quá sức”… Nhưng đó có lẽ là lý do tại sao chúng ta không kiểm soát được cuộc sống của mình, ta không hiểu vì sao công cuộc dọn dẹp không bao giờ dứt trong khi đồ đạc ngày một phát sinh. Marie Kondo cho rằng, với việc dọn toàn bộ đồ đạc trong một lần duy nhất, con người sẽ  trải qua một quá trình thay đổi tư duy mạnh mẽ. Thử tưởng tượng bàn tay bạn sẽ phải lướt qua tất cả (tất cả!) những thứ bạn có trong nhà, từ quần áo, bàn ghế, đến khăn mặt, chổi lau nhà. Nghe thật đáng sợ, phải không? Nhưng chính vì nỗi sợ hãi ấy, ta sẽ không bao giờ, không bao giờ quay lại với cuộc sống bừa bộn trước đây. 

Mùa hè năm 2015, sau 2 tuần chuyển nhà đến căn hộ mới, đồ đạc của tôi vẫn còn chất đống, hàng chồng hộp các-tông mở la liệt khắp phòng khách, quần áo nhảy ra khỏi va-li — mặc cho tôi ngày nào cũng dành ít nhất 1 tiếng để dọn dẹp. Tôi vẫn còn nhớ mình đã dẫm lên đồ đạc để ra khỏi nhà mỗi sáng, đã xấu hổ khi những người giao hàng đến nhà hỏi: “Cô mới chuyển nhà hôm qua à?” 2 tuần liền dọn dẹp chỉ để lại cho tôi mệt mỏi, căng thẳng, xấu hổ, và thất vọng về bản thân. Vì thế, khi đọc được lời khuyên này của Marie Kondo, tôi quyết định dừng toàn bộ công việc trong 2 ngày. Trong 2 ngày đó, từ sáng đến đêm, từ khi thức dậy đến khi lên giường đi ngủ, tôi chỉ nghĩ và chỉ làm đúng một việc: dọn nhà. Tôi cố gắng không nghĩ việc dọn nhà là khó chịu, tôi gọi đó là một bữa tiệc (party), và mỗi lần dọn xong một nhóm đồ, tôi lại nâng cốc (trà) để chúc mừng bản thân. Sau 2 ngày “tiệc tùng” ấy, căn hộ của tôi sạch bong đồ đạc, quần áo đều được gấp gọn gàng hoặc treo lên theo phương pháp KonMari; tôi chỉ giữ lại những đồ thiết yếu nhất và bỏ đi ít nhất 7 thùng lớn đồ đạc. Đúng là chỉ sau 2 ngày đấy, tôi không bao giờ, không bao giờ “dám” quay lại lối sống cũ. Tất nhiên, có những việc vẫn cần duy trì dọn dẹp thường xuyên như để đồ đã dùng vào chỗ cũ, lau chùi đồ đạc, hút bụi, rửa bát… Tuy nhiên, những việc này chỉ tốn 10-15 phút một lần và không gây ra căng thẳng, khó chịu như trước đây vì mọi thứ đã được tối giản giản và sắp đặt ngăn nắp. 

Như tôi đã viết, dọn tất cả đồ đạc trong một lần duy nhất có tác dụng thay đổi tư duy con người về sở hữu đồ đạc bằng việc buộc bản thân trải qua quá trình thay đổi mạnh mẽ. Quá trình này đối với mỗi người có thể khác nhau. Ryan Nicodemus, tác giả blog theminimalists, chọn một phương pháp mà anh gọi là “Packing Party” (bữa tiệc gói đồ). Khi quyết tâm chuyển sang phong cách sống tối giản, Ryan gói toàn bộ đồ đạc của mình (từ cái nhỏ nhất như khăn mặt đến cái to nhất như đồ nội thất). Trong 3 tuần, anh chỉ lấy ra những thứ đồ thực sự cần cho sinh hoạt của mình. Sau 3 tuần, Ryan nhận ra đến 80% đồ đạc của mình vẫn nằm trong thùng đóng gói và từ đó, anh bỏ đi toàn bộ số đồ này. Tuy nhiên, bạn không cần phải đợi đến khi có cơ hội chuyển nhà như tôi hay cũng không cần làm đến mức độ mạnh mẽ như Ryan để có thể bắt đầu lối sống tối giản. Hãy bắt tay tổ chức “bữa tiệc” của mình ngay cuối tuần này! Tôi cam đoan, chỉ sau vài ngày tập trung, tư duy của bạn về sở hữu đồ đạc sẽ có sự thay đổi rõ rệt.

2. Dọn đồ theo từng loại, không phải theo từng địa điểm

Một trong những lời khuyên quen thuộc về sắp xếp nhà cửa là dọn đồ theo từng khu vực, ví dụ, nhà bếp, phòng ngủ, tủ quần áo, giá sách… Tuy nhiên, theo Marie Kondo, đây là một sai lầm vì đa số mọi người (nhất là những người bừa bộn) thường để đồ đạc ở nhiều nơi khác nhau. Ví dụ, ở rất nhiều gia đình, sách có thể tìm thấy ở trên giá, trên mặt bàn phòng khách, đầu giường phòng ngủ, thậm chí trong nhà tắm. Bởi vậy, dọn dẹp theo từng khu vực trong nhà là không triệt để và làm mất đi cái nhìn toàn cảnh về số lượng đồ đạc theo từng loại mà ta sở hữu. 

Áp dụng phương pháp KonMari, tôi đặt mục tiêu dọn đồ theo từng loại, ví dụ, “hôm nay dọn quần áo, ngày mai dọn sách vở”. Khi bắt tay vào dọn dẹp, tôi lôi toàn bộ đồ đạc cùng loại ra (bất kể trên nóc tủ hay dưới gầm giường) và đặt chúng cùng vào một chỗ. Với phương pháp này, tôi có thể nhìn thấy ngay số lượng đồ đạc cùng loại tôi sở hữu trong nhà, phân loại các món không cần thiết để bán, từ thiện, hoặc bỏ đi, và sau đó sắp xếp những món giữ lại một cách khoa học. Cũng theo tư duy này, tôi cố gắng sắp xếp đồ đạc cùng loại ở một địa điểm duy nhất. Điều này giúp tạo thói quen tự động để đồ sau khi dùng vào vị trí cũ và tiết kiệm được thời gian dọn dẹp sau này vì mỗi món đồ (dù “lưu lạc” đến đâu) đều có một vị trí đã được định sẵn. Dọn đồ theo từng loại, thay vì từng địa điểm là phương pháp quan trọng để không những tinh giản đồ đạc mà còn giữ được mọi thứ ngăn nắp trong thời gian dài.

3. Ngừng “giấu” đồ đạc

Như tôi đã từng chia sẻ trong bài viết đầu tiên về Chủ nghĩa tối giản, tôi từng nghĩ (và từng được học) là sắp xếp nhà cửa gọn gàng đồng nghĩa với việc để đồ đạc bừa bộn ra khỏi tầm mắt. Vì vậy, có một giai đoạn trước khi đến với chủ nghĩa tối giản tôi là khách hàng quen thuộc ở The Container Store — nơi bán hộp nhựa đủ các kích cỡ để sắp xếp đồ đạc. Sau một thời gian, nhà tôi trở nên rất gọn gàng vì tất cả đồ đạc bừa bộn đều được phân loại và cất đi trong những hộp đựng đồ đẹp mắt. Nhưng đó không phải giải pháp lâu dài vì: (1) Mặc dù không ai hay nhưng TÔI biết là mình có rất nhiều đồ đạc, tôi chỉ đang cố để “giấu” chúng đi mà thôi, và (2) Nếu không ngừng việc mua sắm và không bắt đầu bỏ đi đồ không dùng đến, tôi sẽ tiếp tục mua thêm hộp để sắp xếp, và chẳng mấy chốc sẽ lại ngập trong hàng đống hộp – dù cho chúng có được sắp xếp ngay ngắn đến đâu. 

Sau khi biết đến phương pháp KonMari, tôi không còn chạy theo những sản phẩm sắp xếp nhà cửa nữa. Nếu cần, chỉ một hộp giấy ăn bỏ đi, một cái cốc sứ không dùng cũng có thể trở thành phương tiện sắp xếp đồ đạc. Việc mua-thêm-đồ-để-sắp-xếp-đồ là hoàn toàn phi lý và tốn kém không cần thiết. Sau một quá trình tối giản, tôi cũng không còn nhiều đồ để phải “giấu” đi nữa. Ngược lại, tôi muốn tất cả đồ đạc hiện ra để dễ tìm thấy, dễ nhớ đến, và dễ dùng.

Một trong những điều mang tính “cách mạng” đối với tôi là việc ngừng cất quần áo trái mùa vào va-li. Nghe có vẻ hơi buồn cười, nhưng không hiểu sao đây là điều tôi chưa từng làm bao giờ. Từ khi còn nhỏ, mỗi lần thay đổi thời tiết, ví dụ từ mùa lạnh sang mùa nóng, ba mẹ lại hô hào anh em tôi mang toàn bộ áo bông, khăn ấm… lên trên nhà, nơi tập trung các loại va-li to vốn đựng đồ mùa hè như quần ngắn, áo phông. Sau đó, ba tôi sẽ giúp lôi hết đồ mùa hè từ va-li ra để dùng và nhét đồ mùa đông trở vào để cất đi cho năm sau. Tôi còn nhớ có những lúc vừa cất đồ mùa đông xong thì trời trở rét hay những lúc trời nóng lên muốn mặc áo ngắn tay thì đồ mùa hè vẫn ở trong va-li. Việc này dẫn đến nhu cầu liên tục mua sắm quần áo mới, trong khi thực sự không cần thiết. Bây giờ, tôi treo toàn bộ quần áo mùa hè và mùa đông của mình lên và chỉ để những món nhỏ như đồ ngủ, đồ thể thao…trong ngăn tủ. Với việc treo toàn bộ quần áo (tôi hiện chỉ có trên dưới 30 món cho từng mùa), tôi nhìn thấy rõ ràng từng món mình có để phối hợp mặc hàng ngày, sẵn sàng cho mùa sắp tới, và hoàn toàn không lo lắng phải lấy đồ ra, cất đồ đi mỗi lúc giao mùa. Nếu bạn đang có những hệ thống tương tự như va-li để “giấu” đồ, hãy thử bỏ toàn bộ đồ ra, soạn lấy những món cần thiết nhất, và tìm phương pháp để trưng bày những món đồ này tốt hơn. 

4. Tập trung làm tốt phần của mình trước, và đợi cho phép màu đến với mọi người xung quanh

Marie Kondo viết, con người thường có xu hướng nhìn ra điểm không hay của người khác nhưng lại bỏ qua hoặc không để ý đến vấn đề của mình. Đó là lý do tại sao ta dễ bực dọc, chỉ tay vào người khác khi thấy đồ đạc bừa bộn. Rất nhiều người còn thẳng tay bỏ đi đồ dùng của các thành viên trong gia đình mà không hỏi ý kiến. Trong khi đó, có thể đồ đạc của chính mình lại chưa được gọn gàng, ngăn nắp. Bởi vậy, Marie Kondo khuyên chỉ nên tập trung dọn dẹp đồ cá nhân (ví dụ, quần áo, phòng riêng của mình) trước, rồi mới đến không gian chung (ví dụ, phòng khách, nhà bếp), không bao giờ bỏ đồ của người khác khi không được phép, và hạn chế chỉ trích. Sau một thời gian, những người xung quanh tự khắc sẽ thấy lợi ích của việc tối giản cuộc sống, hiểu sự thay đổi tích cực trong bạn, và họ cũng dần thay đổi theo xu hướng này— đó là lý do Marie Kondo đặt tên cuốn sách là “phép màu thay đổi cuộc sống” (the life-changing magic).

Là một người được đào tạo về giáo dục và tâm lý học, tôi thấu hiểu điều này. Bạn không thể ép người khác thay đổi theo ý của mình, người ta chỉ có thể tự thay đổi khi có khác biệt về nhận thức mà thôi. Sống theo Chủ nghĩa tối giản hay không, đó là nhận thức và lựa chọn của bạn, không nên ép bất kỳ lối sống nào lên người khác. Khi chuyển vào sống cùng căn hộ với tôi, chồng tôi mang theo rất nhiều đồ đạc và có thói quen mua sắm hàng ngày trên mạng. Thời gian đó, tôi không bao giờ tuyên truyền về Chủ nghĩa tối giản hay yêu cầu anh ấy phải sống theo phong cách này. Qua thời gian, tự quan sát cách tôi tìm hiểu về Chủ nghĩa tối giản và thấy được sự thay đổi tích cực trong tôi, chồng tôi cũng dần chuyển sang phong cách sống tối giản từ lúc nào không hay. Trong một năm vừa qua, chồng tôi bỏ đi đi đến 80% đồ dùng của cá nhân và thường xuyên trao đổi ý tưởng với tôi về tối giản và tối ưu hoá cuộc sống. Đây là điều mà chỉ một năm trước đây thôi, tôi không bao giờ nghĩ có thể trở thành hiện thực.

Tôi tin “phép màu” sẽ đến với bạn và người thân của bạn nếu ta cùng đặt niềm tin vào Chủ nghĩa tối giản, tự giáo dục bản thân những phương pháp tối ưu hoá cuộc sống, và tập trung vào những giá trị cốt lõi của con người.

Be Present,

Chi Nguyễn

*** Vui lòng đọc kỹ yêu cầu về Bản Quyền-Cộng Tác trước khi sao chép hoặc trích dẫn nội dung và hình ảnh của blog